PARDES FESTIVAL 2017 – Spotkania z Kulturą Żydowską 16-20 sierpnia 2017 Kazimierz Dolny
Zarząd Główny SARP i Dom Architekta w Kazimierzu Dolnym są partnerami Pardes Festival
Zachęcamy do śledzenia festiwalowego facebooka: https://www.facebook.com/PardesFestival/
O Kazimierzu Dolnym, jego walorach architektonicznych i krajobrazowych napisano już tomy, o jego wyjątkowości przekonywali też polscy i żydowscy literaci. Piękno miasteczka i jego niezwykły klimat artystyczny utrwalili malarze pochodzący z różnych środowisk, wśród których liczną grupę stanowili artyści pochodzenia żydowskiego. Przedwojenny Kazimierz Dolny został utrwalony w filmach kręconych w języku jidysz, które natychmiast trafiały do dystrybucji w Ameryce. Potencjał, jaki niesie ze sobą bogactwo kulturowe Kazimierza, uroda tego miejsca i jego genius loci, czynią je lokalizacją wprost idealną na Pardes Festival, czyli Spotkania z Kulturą Żydowską.
Polecamy wszystkie bez wyjątku spotkania festiwalowe: na początek spacer po kolekcji malarstwa polsko-żydowskiej kolonii artystycznej w Kamienicy Celejowskiej i oprowadzanie po ekspozycji judaików Muzeum Sztuki Złotniczej w gmachu głównym Muzeum Nadwiślańskiego. Zachęcamy do udziału w spacerach tematycznych w przestrzeni miasteczka. Już tradycyjnie odbędzie się prezentacja jednej z galerii wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Tym razem powędrujemy po galerii „Miasteczko. 1648-1772”. Głównym elementem galerii jest synagoga, którą w Muzeum reprezentuje replika dachu drewnianej synagogi z Gwoźdźca. Zachowała się szczęśliwie dokumentacja synagogi gromadzona w XIX i na początku XX w. i dzięki ocalałym dokumentom tradycyjnymi rzemieślniczymi metodami dokonano rekonstrukcji budowli, przede wszystkim niezwykle bogatych polichromii zdobiących drewniany sufit. Zrekonstruowany dach synagogi to symboliczne serce całego Muzeum POLIN. Warto przypomnieć, że część prac rekonstrukcyjnych dachu synagogi z Gwoźdźca prowadzono w 2012 r. w synagodze kazimierskiej.
Fundacja Spichlerz Kultury przykłada wielką wagę do oprawy graficznej Pardes Festival. Tego roku temat wiodący to znaki zodiaku. Szata graficzna piątej edycji Pardes Festival to połączenie wycinanek Joanny Matyjasek i oprawy graficznej Lidii Dańko. I właśnie znakom zodiaku i kalendarzowi żydowskiemu poświęcone są dwa wydarzenia festiwalowe. O znakach zodiaku w żydowskiej kulturze ludowej opowie Aleksandra Wilczura ze Stowarzyszenia Cukunft. A kolejne spotkanie festiwalowe to warsztat wycinanki żydowskiej z Joanną Matyjasek, twórczynią i badaczką tradycyjnych wycinanek żydowskich, od lat zafascynowaną tą sztuką, która pierwsze nauki w tej dziedzinie pobierała pod okiem znanej mistrzyni wycinanki żydowskiej Moniki Krajewskiej.
Aż dwie prezentacje przypomną wystawy poświęcone wybitnym łódzkim artystom żydowskim, braciom Hirszenbergom. W ramach obchodów 70-lecia Żydowskiego Instytutu Historycznego przypomnimy postać Józefa Sandla, założyciela działu sztuki w ŻIH i także znawcy twórczości Samuela Hirszenberga.
W ramach obchodów 700-lecia lokacji Lublina zapraszamy 17 sierpnia, o godz. 15.00 do Domu Architekta na prezentację Marcina Fedorowicza z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” Przedwojenny wielokulturowy Lublin na fotografiach z kolekcji Bramy Grodzkiej.
Lublin na przedwojennej fotografii to temat przebogaty i intrygujący. Potrzeba rejestrowania życia miasta splatała się z eksploracją jego historii; próba uchwycenia dnia codziennego w jego wielokulturowym wymiarze i różnorodności form architektonicznych łączyła się eksperymentami formalnymi. Miasto zachwycało malowniczym położeniem geograficznym, uwagę przykuwało zróżnicowanie architektoniczne: bogactwo sąsiadowało z biedą. Lublin intrygował barwnością postaci: mieszkańcy Lublina różnych wyznań mieszali się z przybyszami z okolicznych wiosek.
Tylko dzięki starym fotografiom i innym formom ikonograficznym z okresu międzywojnia można odtworzyć nieistniejąca lubelską dzielnicę żydowską. Pozornie beznamiętne zdjęcia Stefana Kiełszni, statyczne, pocztówkowe ujęcia Jana Bułhaka, typy ludzkie uchwycone przez Altera Kacyzne, malarskie wizje Symchy Binema Trachtera, drobiazgowe rysunki Witolda Chomicza, rysunki rzutów zawarte na marginesach prac Jana Kantego Gumowskiego przywracają obraz przedwojennego żydowskiego Lublina, są ważnym źródłem poznania topografii tych dzielnic miasta, którym kres przyniósł wrzesień 1939 r.
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” gromadzi i systematycznie powiększa Archiwum Fotografii. W jego zasobach znajdziemy: ok. 2 tys. fotografii w postaci odbitek na papierze, negatywów, diapozytywów, dagerotypów i kopii w formie cyfrowej. Podstawę zbioru stanowi: 120 zdjęć Stefana Kiełszni, 41 zdjęcia Stanisława Magierskiego, 22 fotografie Jana Bułhaka, 52 zdjęcia Józefa Czechowicza, 48 fotografii Wiktora Ziółkowskiego, 6 fotografii Romana Višniaka, 6 zdjęć lotniczych Lublina oraz zdjęcia rodzinne. Zbiory są archiwizowane w formie kart katalogowych, sporządzanych według standardowego opisu z uwzględnieniem podstawowych informacji: autora, daty wykonania, przedstawionego miejsca (na kanwie materiałów Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”).
Już tradycyjnie wystąpi na Pardes Festival kurator zbiorów Muzeum Villa la Fleur w Konstancinie, Artur Winiarski, wybitny znawca twórców z kręgu École de Paris.
Do krainy zabawek produkowanych w kaliskiej fabryce żydowskich fabrykantów wielce zasłużonych dla miasta Kalisza wprowadzi gości festiwalowych Julia Łach, znawczyni tematyki starych zabawek celuloidowych, kolekcjonerka i renowatorka zabytkowych lalek. Zapraszamy w sobotę, 19 sierpnia o godz.12.30. Z artykułu Julii Łach: „Ostatnio na rynku antykwarycznym wiele się mówi o tzw. polskich Szrajerkach. Co to jest i dlaczego tak bardzo są poszukiwane?
Organizatorzy zapraszają na wydarzenia poświęcone innym mniejszościom etnicznym i narodowym Polskę zamieszkującym Polskę, m.in. na Popołudnie z Morelą, czyli cykl spotkań poświęconych tematyce ormiańskiej w urokliwym Pensjonacie Folwark Walencja. W tematykę romską wprowadzi gości festiwalu Andrzej Grzymała-Kazłowski, twórca Muzeum Kultury Romów Polskich w Warszawie. O Zagładzie Roma i Sinti w Litzmannstadt-Getto opowie dr Zofia Trębacz z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. O cerkwiach, kościołach i synagogach w twórczości Nikifora opowie Zbigniew Wolanin z Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju.
W Roku Rzeki Wisły nie zabraknie wydarzenia poświęconego roli Wisły w historii Kazimierza Dolnego. Zapraszamy do oddziału Przyrodniczego Muzeum Nadwiślańskiego w sobotę festiwalową, 19 sierpnia. W niedzielę festiwalową, 20 sierpnia, kustosze Muzeum Wsi Lubelskiej oprowadzą gości festiwalu po podlubelskim skansenie, w którym zgromadzono cenne obiekty żydowskiej kultury materialnej.
W ramach pokazów pofestiwalowych Międzynarodowego Festiwalu „Żydowskie Motywy” 2017 zapraszamy na dwa wydarzenia filmowe: „Hummus! i „Nad brzegami Jarkonu”.
W programie festiwalu zaplanowano cztery wydarzenia muzyczne: na kazimierskim Rynku, w ramach inauguracji Pardes Festival 2017, 16 sierpnia, wystąpi rewelacyjny zespół Meadow Quartet. Zaprezentuje on utwory lidera zespołu, Marcina Malinowskiego. Organizatorem koncertu jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce (TSKŻ). W rekomendacji radiowej Dwójki czytamy: W świecie Meadow Quartet wszystko może się wydarzyć – muzyka tradycyjna nie jest punktem końcowym na artystycznej drodze czwórki muzyków. Tradycja żydowska jest tu pretekstem do stworzenia oryginalnego świata dźwięków. Gruntownie wykształceni muzycy, sięgając po całą paletę środków improwizacyjnych, sprawiają, że ich muzyka nabiera oryginalnej dynamiki i charakteru. Członkowie zespołu z wielką swobodą poruszają się po terenach współczesnej kameralistyki, akustycznego jazzu i muzyki improwizowanej.
W trakcie Popołudnia z Morelą zaplanowany jest niezwykły wielokulturowy koncert muzyki i poezji ormiańskiej, hebrajskiej, perskiej i greckiej "Kiele, kiele" ("Przyjdź, przyjdź") w wykonaniu duetu Sol et Luna, czyli Saby Krasoczko i Mieczysława Litwińskiego.
Wyjątkowo zapowiada się piątkowy wieczór 18 sierpnia w Teatrze na Klepisku pod Kazimierzem: wystąpi fenomenalna Café Cortao el Grupo Flamenco de Varsovia. A po koncercie warsztat flamenco. Koncert flamenco to zwieńczenie dnia wielokulturowego na Pardes Festival.
W koncercie finałowym festiwalu, w sobotę 19 sierpnia, zagra i zaśpiewa Global Shtetl Band, formacja, którą tworzą dwaj muzycy z Niemiec, Markus Milan Mueller i Daniel Piccon oraz świetnie znany muzyk lubelski, Bartek Stańczyk. Motyw przewodni koncertu to Yiddish Mambo i Latino-Klezmer! Nowy Jork, Miami, Hawana, Buenos Aires w połowie XX w.: muzyka imigrantów z Europy Wschodniej styka się z kulturą obu Ameryk, dając nową, gorącą mieszankę tradycji Starego Kontynentu, muzyki żydowskiej oraz modnych wówczas rytmów latynoamerykańskich. Global Shtetl Band czerpie z tej ekscytującej tradycji „mamboniksów”, przekształcając ją z odwagą, wirtuozerią i wdziękiem w muzykę nowego zglobalizowanego milenium. Zespół wystąpi w Teatrze na Klepisku.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN jest patronem honorowym Pardes Festival.
Tekst: Aleksandra Markiewicz, dyrektor programowy Pardes Festival
