Miejsca doraźnego schronienia (MDS)

Szanowni Państwo,

Ustawa z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności obronie cywilnej (ustawa) wprowadziła szereg obowiązków dotyczących sfery projektowania, realizacji oraz użytkowania inwestycji budowlanych. Związane są one z koniecznością zapewnienia w budynkach infrastruktury bezpieczeństwa, pozwalającej na ochronę mieszkańców bądź użytkowników tych budynków. Ustalenia te są elementem powszechnego systemu obrony cywilnej w odpowiedzi nazróżnicowane zdarzenia pod lub nad progiem pełnoskalowej wojny.

Obowiązki te w szerokim zakresie dotyczą projektantów, inwestorów, zarządców budynków oraz organów administracji architektoniczno-budowlanej (AAB) i nadzoru budowlanego oraz organów ochrony ludności.

Ustawa przewiduje dwa rodzaje obiektów zbiorowej ochrony. Są nimi budowle ochronne (schrony,ukrycia) – realizowane w oparciu o porozumienie bądź decyzję administracyjną w konkretnychbudynkach – oraz miejsca doraźnego schronienia (MDS), stanowiące powszechną formęzapewnienia ochrony w kondygnacjach podziemnych w budynkach mieszkalnychwielorodzinnych, użyteczności publicznej oraz w garażach podziemnych.

Od 1 stycznia 2026 r. wchodzi w życie kluczowy przepis ustawy, nakazujący projektowanie iwykonywanie kondygnacji podziemnych w budynkach użyteczności publicznej lub budynkach mieszkalnych wielorodzinnych oraz garażach podziemnych w sposób umożliwiający zorganizowanie w nich miejsc doraźnego schronienia (art. 94 ustawy). Przepis ten, jakrównież przepisy wykonawcze dotyczące MDS, tj. rozporządzenie Ministra SprawWewnętrznych i Administracji z dnia 9 lipca 2025 r. w sprawie warunków organizowania oraz wymagań, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia (rozporządzenie MDS)wywołały zasadnicze wątpliwości interpretacyjne, które grożą paraliżem inwestycyjnymwniosków o pozwolenia na budowę składanych po 1 stycznia 2026r.

W dniu 24 października br. opublikowano projekt zmiany ustawy o zmianie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw - Numer projektu: UD317, który doprecyzowuje niektóre kwestie, m.in. pojemność MDS na etapie projektowania i realizacjiinwestycji, o którym mowa w art. 94 Ustawy, w brzmieniu:

„1) w przypadku budynku mieszkalnego wielorodzinnego – nie mniejszej niż liczba osób równa ilorazowi łącznej powierzchni użytkowej mieszkań i wskaźnika 25 m2 na osobę;
2) w przypadku budynku użyteczności publicznej – nie mniejszej niż liczba osób równa ilorazowi powierzchni użytkowejbudynku i wskaźnika 15 m2 na osobę;
3) w przypadku garażu podziemnego – nie mniejszej niż liczba osób równa dwukrotności liczby miejsc postojowych,jeżeli z pkt 1 i 2 nie wynika większa liczba osób

– przy czym nie większej niż liczba osób równa ilorazowi 75% powierzchni kondygnacji podziemnej lub garażupodziemnego i wskaźnika 1,5 m2.”;

Należy podkreślić, że organizowanie MDS następuje w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego lub w czasiewojny, jeżeli liczba schronów i ukryć jest niewystarczająca dla zapewnienia ochrony ludności (art. 102 ustawy). Zatem na etapie projektu czy też realizacji inwestycji przewiduje się jedynie możliwości adaptacyjne kondygnacji podziemnych.

Polski Związek Firm Deweloperskich (PZFD) i Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP) przy udziale IARP aktywnie uczestniczą w dialogu mającym na celu wyjaśnienie wątpliwości, w tym przeprowadzenie punktowych zmian prawnych, które umożliwią jednoznaczne stosowanie nowych regulacji i tworzenie miejsc pod potencjalne MDS w nowoprojektowanych budynkach. Powyższe doprecyzowanie jest wynikiem tego dialogu.

W dniu 20 sierpnia br. odbył się, organizowany przez SARP, okrągły stół dotyczący tej problematyki, który ujawnił wielemożliwych interpretacji i otworzył dialog. Obecnie organizowane są regularne spotkania robocze z udziałem MSWiA,MRiT, GUNB oraz przedstawicieli środowisk samorządowych, projektowych (IARP , PIIB) i inwestorskich. W tokuspotkań sformułowano konkretne potrzeby zmian prawnych, które według naszej wiedzy są w toku:

1. zmiana Ustawy, która doprecyzuje, iż projektowana wielkość MDS – co do zasady odpowiada liczbie mieszkańców/użytkowników budynku,
2. zmiana art. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane – w zakresie dodania warunków projektowania MDS do przepisów techniczno- budowlanych,
3. zmiana rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formyprojektu budowlanego – nakładająca obowiązek ujęcia w opisie projektu budowlanego (PB) liczby użytkowników (100% mieszkańców/osób przebywających w budynku) oraz sposobu wyliczenia pojemności potencjalnegoMDS, zaprojektowania potencjalnego MDS i przedstawienia go na załącznikach do planu zagospodarowania terenu oraz na rzutach kondygnacji podziemnych lub ich części, w tym wskazanie lokalizacji przyłączy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych – Załącznik nr 1 pokazuje rekomendowany przez nas przykładowy załącznik graficzny do PB.

Zaproponowane przez MSWiA zmiany Ustawy w projekcie zmiany Ustawy, wiele porządkują, w tym również wyznaczenie w art. 107 ust. 1 jako organów kontroli – „organy nadzoru budowlanego na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.”.

Z nadzieję, czekamy na projekty zmian ustawy i rozporządzeń przez MRiT – uzupełnienie obligatoryjnego zakresuprojektu budowlanego o informacje od projektanta o sposobie zapewnienia możliwości zorganizowania MDS – w przyszłości oraz schronów i ukryć – na etapie projektu, przy spełnieniu warunków technicznych, jakie określono w rozporządzeniu MSWiA dla obiektów zbiorowej ochrony (w tym m.in. nośność stropu w obszarze zagruzowania, usytuowanie i wyposażenie pomieszczeń towarzyszących i sanitarnych).

Niezależnie od powyższego przedstawiamy syntetyczne podsumowanie odnośnie interpretacji obowiązujących przepisów w ich obecnym brzmieniu:

W naszej ocenie przeszkody uniemożliwiające wydanie pozwolenia na budowę dla inwestycji objętej obowiązkiem zapewnienia możliwości zorganizowania MDS, po wprowadzeniu zapowiadanych korekt do aktów prawnych zostaną usunięte. Inwestycja taka na etapie projektowania i budowania wyposażona będzie we wzmocnioną konstrukcję kondygnacji podziemnej, dodatkowe wyjścia ewakuacyjne (jeśli to będzie możliwe o czymmowa w ptk 3 powyżej) oraz przyłącza pod wyposażenie instalacyjne niezbędne dla potencjalnego MDS w hali garażowej lub/i w pomieszczeniach w podziemiu. W pozostałym zakresie MDS organizuje zarządca na etapie użytkowanianieruchomości.

Wierzymy, że uda się zakończyć te procesy legislacyjne jeszcze w tym roku oraz że Ministerstwa we współpracy z Głównym Urzędem Nadzoru Budowlanego zdecydują się wydać podręcznik/instrukcje i będą prowadzić szkolenia dla AAB.

1. projektowana i budowana powierzchnia kondygnacji podziemnych zdeterminowana jest wyłącznie ustaleniami aktu planowania przestrzennego (miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym ZPI, decyzji o warunkach zabudowy, uchwały o lokalizacji inwestycji mieszkaniowej , w tym PBC oraz pow. zabudowy). Ustawa ani rozporządzenie MDS nie wprowadzają w tym zakresie obowiązku dostosowaniawielkości hali garażowej albo innej przestrzeni w ramach kondygnacji podziemnej do wymogów pomieszczenia wpotencjalnym MDS określonej liczby osób. Brak jest podstaw prawnych do żądania jakiegokolwiek zwiększenia powierzchni kondygnacji podziemnej w związku z przepisami dot. MDS, o ile nie zmienią tego korekty w przygotowywanych aktach.
2. Odpowiedzialność za zgodne z prawem zapewnienie możliwości zorganizowania MDS leży na inwestorze i projektancie. Organ AAB w procesie wydawania pozwolenia na budowę w silnie ograniczonym zakresie weryfikuje zgodność całego projektu budowlanego z przepisami prawa. Weryfikacja ta w zakresie dotyczącym MDS obejmuje sprawdzenie zgodności projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi (art. 35 ust. 1 pkt 2 Pb). Organ ochrony ludności nie uczestniczy w procesie wydawania pozwolenia na budowę w zakresie MDS.
3. Jednym z kluczowych czynników decydujących o dopuszczalnej wielkości potencjalnego MDS jest możliwość zastosowania rozwiązań pozwalających na ewakuację ludzi z budynku. Zgodnie z § 6 ust. 5 i ust. 6, w związku z § 9, rozporządzenia MDS, w przypadku braku możliwości zlokalizowania wyjścia zapasowego poza strefą prognozowanego zagruzowania, w szczególności, gdy odległości między budynkami są mniejsze od odległości określających strefę prognozowanego zagruzowania, pojemność MDS ogranicza się do 300 osób, gdyż jakwyżej, w pierwszej kolejności wiążące są akty planowania przestrzennego. Przesłankami ograniczenia pojemnościMDS będzie w szczególności niemożność zlokalizowania wyjścia zapasowego w sposób określony w rozporządzeniu MDS w przypadku:
   1. braku tytułu prawnego do nieruchomości sąsiedniej;
   2. cech geometrycznych działki budowlanej;
   3. braku możliwości lokalizacji wyjścia zapasowego z uwagi na wymagania rozporządzenia o warunkach technicznych budynków, np. konieczność posadowienia placu zabaw;
   4. braku możliwości lokalizacji wyjścia zapasowego z uwagi ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego dla działki budowlanej np. obowiązująca linia zabudowy, wskaźnik powierzchni biologicznie czynnej;
   5. braku możliwości usunięcia kolizji z sieciami podziemnymi przebiegającymi przez nieruchomość.

   Inwestor nie ma obowiązku podejmowania działań mających na celu usunięcia przyczyn niemożnościzlokalizowania wyjścia zapasowego – przykładowo organ nie może zobowiązać inwestora do podjęcia z właścicielem działki sąsiedniej negocjacji w przedmiocie nabycia prawa do nieruchomości. Podstawą stwierdzenia niemożności jest informacja projektanta.

4. Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia MDS, MDS organizuje się tak, aby ograniczona była możliwość powstania w nim pożaru, a w przypadku jego wystąpienia ograniczone było rozprzestrzenianie się ognia i dymu we wnętrzuMDS, a także zapewniona była możliwość ewakuacji ludzi lub ich uratowania w inny sposób. Rozporządzenie nieokreśla szczegółowych wymagań ppoż. dla MDS, należy w związku z tym przyjąć, że spełnienie wymagań przeciwpożarowych określonych w warunkach technicznych budynków jest wystarczające do uznania spełnienia ww. wymogów dla potencjalnego MDS, które na dzień pozwolenia na użytkowanie nie jest MDS, a pełnifunkcję np. garażu podziemnego.
5. Nie zmienia się zakres uzgodnienia projektu budowlanego pod względem wymagań przeciwpożarowych,określony w art. 6b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej - zakres ten wyznacza przepis ustawy, jest nim „zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej”, o ile nie będzie w tym zakresie wprowadzona zmiana w przepisach.
6. Obowiązki dotyczące organizowania MDS (w obiektach istniejących), w szczególności określone w § 7 ust. 1 i 2 i§ 10 rozporządzenia MDS oraz załącznika nr 1 w zakresie uwzględnienia systemu podpór tymczasowych, są obowiązkami zarządcy nieruchomości.